Koyuhisar İlçesi

SİVAS İLİ KOYULHİSAR İLÇESİ
KOYULHİSAR İLÇE TANITIM

Koyulhisar, Sivas´ın Karadeniz iklim ve coğrafi bölgesine düşen ve ilin en kuzeyinde bulunan ilçesidir.

KOYULHİSAR İLÇE TARİH

İlçemizin ne zaman ve kimler tarafından kurulduğu kesin olarak bilinmemektedir. M.Ö. 2000 yılları ile M.Ö. 1000 yılları arasında Anadoluda yaşayan Etilerin sınırları, batıda Ege Denizinden doğuda Erzuruma uzanmaktaydı. Koyulhisar o zamanlar Eti İmparatorluğu sınırları içerisinde yer alıyordu.

Etiler döneminde ilçemiz Kolonya ismini taşımakta ve bugünkü Koyulhisar ile Suşehri ilçesi arasındaki Hanlar denilen (Yemişli) mevkideydi. Bugün o dönemden kalan Hanların kuzeyinde bir kale, güney kısmında Aydınlar köyünün batısında bir höyük bulunmaktadır. Fakat bu bölgede heyelan ve toprak kayması tehsi bulunduğundan kazı çalışmaları yapılamamıştır.

Şehir sonradan yer değiştirerek bugünkü ilçe merkezinin 3 km kuzeyinde Akpınar denilen yerde kurulmuştur. Akpınarda kesme taştan yapılmış saray kalıntısı, Akpınarın kuzeyinde Kayalar mevki ile batısında Mezarlık Deresi denilen yerlerde halen Müslümanlara ait olmayan mezarlar, Akpınarın doğusunda ise Müslümanlara ait mezarlar (Ağ Mezarlık) bulunmaktadır.

Anadolu; Etilerin, Friglerin, Kimmerlerin ve Medlerin yıkılmalarından sonra Perslerin istilasına uğramıştır. Makedonya Kralı Büyük İskender Persleri Anadoludan atarak Hindistana kadar uzanan büyük bir imparatorluk kurmuştur. İskenderin ölümünden sonra generallerinden Selevkos, Orta, Kuzey, Güney ve Doğu Anadolunun tamamına hakim olmuştur. Selevkosların devleti Romalılar tarafından yıkılarak Romaya bağlanmıştır. 

M.Ö. 280 yılında Trabzonda Pontus Krallığı kurulmuş ve Pontus Kralının 8. Mitridates Dionizos Niksar, Koyulhisar ve Şebinkarahisarı M.Ö. 120-63 yıllarında işgal etmiştir. Ölümünden sonra Romalılar, Pontuslara ait bütün toprakları nüfuzları altına almışlardır.

“Müslüman Türkler in Anadoluya gelişlerine kadar Bizansın Anadoluya hakimiyeti devam etmiştir. 1071 Malazgirt Savaşından sonra Türklerin hakimiyetine geçen Koyulhisar, bir süre Danişmentlilerin egemenliğinde kaldıktan sonra Anadolu Selçuklu Devletinin eline geçmiştir. 1243 yılında Kösedağ Savaşında Selçuklular Moğollara yenilince Selçuklulara ait topraklar Moğolların eline geçmiştir. 

Anadoluda Moğol-İlhanlı hakimiyetinin sona ermesi ve Sivas ile Kayseri civarlarında Eretna Beyliğinin kurulması ile burası Eretnalıların eline geçmiştir. 1380 yılında Kadı Burhanettin, Eretna Beyliğini yıkarak topraklarına hakim olmuştur. Kadı Burhanettinin 1397 yılında Akkoyunlu Emiri Karayölük Osman Bey tarafından öldürülmesi üzerine ülkesinin büyük bir kısmı halkın isteği ile Osmanlı idaresine geçmiştir. Bu kargaşa sonrasında, tarihi tam olarak bilinmemekle beraber Koyulhisar Trabzondaki Pontus Rum Devletinin eline geçmiştir. Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan Trabzon Rum Pontus Kralı IV. Loannesin kızı Prenses Despina 

Katherina ile evlenince Koyulhisar Kalesi Rum Pontus Kralı tarafından Uzun Hasana çeyiz olarak verilmiştir. Sık sık saldırılar düzenleyen Fatih Sultan Mehmetin korkusundan Uzun Hasan, şimdiki Yukarıkale Köyünün doğusundaki tepe üzerine bir kale yaptırmıştır. 1461 yılında Uzun Hasanın Koyulhisarı zapt etmesi üzerine Fatih Sultan Mehmet, buraya Şaraptar Hazma Bey’i göndermiş, arkasından kendisi kaleyi teslim almış ve buradan da Trabzona devam etmiştir. Fatih Sultan Mehmet Trabzonu ele geçirerek deniz yoluyla İstanbula döndüğü sırada Uzun Hasan tekrar Koyulhisarı ele geçirmiştir. Fatih Sultan Mehmet Otlukbeli Savaşına giderken Koyulhisarı tekrar Osmanlı idaresine geçirmiştir. 1473 yılından sonra ilçemiz el değiştirmemiş ve işgal görmemiştir.

İlçemiz Kurtuluş Savaşında işgal görmemiş olduğu halde şehitliği olan Orta Anadolunun ender yerleşim merkezlerinden birisidir. 1916-1917 yıllarında Rus Orduları Doğu Anadoludan yurdumuza girip Erzincan ile Suşehri arsındaki Çardaklı Mevkiine ilerledikleri zaman cephe gerisinde askeri hastane Koyulhisara kurulmuştur. Cepheden gelen yaralı Mehmetçiklerden şehit olanlar için ayrı ayrı mezarlar kış şartlarının ağır olmasından dolayı açılamadığından; askerler açtıkları hendeklere şehitlerimizi beşer-onar defnetmişlerdir.

 Şehitlerimizin ilçe topraklarında yattıkları bu mezarlık 1971-1972 yılında o zamanki Askerlik Şube Başkanı olan Binbaşı Ekmeleddin Yalçın Bey tarafından Kara Kuvvetleri Komutanlığımızdan temin ettiği ödenekle Şehitlik inşa edilmiştir. 1916-1917 yıllarında Rusların Erzincan Çardaklı Mevkiine kadar geldiklerinde Koyulhisar halkının tarihe geçecek bir fedakarlığı olmuştur. 

98 ton yiyecek maddesini ilçemiz halkı sırtlarında Suşehrine 24 saat gibi kısa bir sürede taşımışlardır. Koyulhisarlıların bu fedakâr davranışına General Fehim Paşa teşekkür konuşması yapmıştır. Koyulhisarlıların yaptıkları bu büyük hizmete karşılık olarak devlet, büyük mali sıkıntıların içinde iken Türk Ordusunun Koyulhisar halkına şükran borcu olarak bir anıt çeşme yapılmıştır.

İlçemizin adının kaynağı hakkında ise çeşitli söylentiler vardır. Koloneia, Kule-Hisar, Koyulu-Hisar gibi isimlerin yanı sıra batılı kaynaklardan da Kaili-Hisar, Kuili-Hisar şeklinde geçmektedir. Türkler Anadoluya yerleşmeden önce ise ilçemiz Trabzon Rum İmparatorluğuna bağlı olup; ismi Kolonya idi. Selçukluların XV. asır ortasından itibaren de Osmanlı hakimiyetinde bulunan ilçemizin o zamanki adı ise Muşaz dır.

Eğriçimen yaylası çevresinde Etiler devrine ait bazı kalıntılar bulunarak, eserler Müzeler Müdürlüğüne intikal ettirilmiştir.

KOYULHİSAR İLÇE COĞRAFYA

Koyulhisar ilçesi İç Anadolu bölgesinin kuzeydoğusunda, batıdan doğuya doğru uzanan Kelkit Vadi’si üzerinde Iğdır Dağı eteklerinde kurulu Sivas İline bağlı bir ilçedir. Doğusunda Suşehri, batısında Reşadiye, güneyinde Zara-Doğanşar, kuzeyinde Mesudiye, kuzeydoğusunda Şebinkarahisar ilçeleri bulunmaktadır. İlçe merkezi Sivas iline 180 km. uzaklıkta, ortalama yükseltisi 850 m. olup yüzölçümü 946 km2’dir. 2000 yılı nüfus sayımına göre ilçemizin 5706 merkez, 19228 köy nüfusu olmak üzere toplam nüfusu 24934’tür.

İlçemiz, vadi içerisinde kurulmuş, kuzeyden ve güneyden 1500 metreden fazla yükseltisi olan sıradağlarla çevrilidir. Bu dağlar duvar görünümünde, geçit vermeyen kıvrımlar şeklindedir.

İlçenin iklimi; Karadeniz Bölgesinin ılıman ve İç Anadolu Bölgesinin karasal iklimi arasında geçiş özelliği göstermektedir. Karadeniz İkliminin karakteristiğini daha fazla taşımakta olup bunu çam, köknar, gürgen ve meşeliklerle kaplı orman örtüsü özellikleri yansıtmaktadır.

KOYULHİSAR İLÇE TURİZİM

İlçe doğal turistik kaynaklarıyla ve orman örtüsü çeşitliliğiyle dikkate değerdir. Geçmişten günümüze var olan bu potansiyel turizmde, tanıma-tanıtma-değerlendirme kapsamına alınmadığından dolayı hak ettiği yeri bulamamıştır. 

Çam, gürgen, meşe ve köknar ağaçlarıyla bezenmiş olan orman üniteleri ilçemiz açısından en önemli doğal cazibe unsurudur. Ormanların sadece görünüm açısından değil, aynı zamanda sağlık turizmi açısından da öneminin büyüktür.

Büyük çoğunluğu çam ormanları ile kaplı olan ilçemizde Tekke deresinin kuzey yamaçları ile Dumanlıca yaylasının kuzey yamaçlarına kadar genelde çam ve köknar ormanları, vadinin güneyinde Gölcük yaylasından batı yükseltisine doğru çam ormanları ile kaplıdır. Yer yer gürgen ve meşeliklere de rastlanmaktadır. Bu kadar çeşitliliği bünyesinde barındıran ilçemiz orman örtüsü ile çoğu yerleşim merkezinde bulunmayan yeşil bir görünüme sahiptir.

Bir diğer turistik kaynak ilçeyi çevreleyen dağlardır. Dağlar temiz hava, dağa tırmanma sporu, yamaç paraşütü ve kayak turizmi gibi fonksiyonlarıyla değerlendirilen doğal merkezlerdir. Koyulhisar ilçesi de bu tür konulara ilgisi olan kişilerin zamanlarını geçirebilmeleri için gerekli ortamları bulabilecekleri bir yerdir.

İlçede yayla turizmi diğer bir doğal çekicilik olarak karşımıza çıkmaktadır. 

Yaylacılık iki açıdan düşünülmekte olup, biri klasik yaylacılık, diğeri ise rekreasyonel faaliyetlere yönelik yaylacılıktır. Doğal güzellikleri ile dikkat çeken ilçede organize bir turizm faaliyeti bulunmamakla beraber sahip olduğu 48 yayla ile yayla turizmine yönelik büyük bir potansiyele sahiptir.İlçe il merkezine uzak olmasından dolayı turizm karakteri açısından Sivas’tan farklılık göstermektedir. Bu yönüyle ilçemiz Karadeniz turizm fonksiyonu ile bağdaşır niteliktedir.

Eğriçimen Yaylası

Eğriçimen yaylası ilçe merkezine 17 km. uzaklıktadır. Yayla ormanlar arasında güney batıdan kuzey batıya doğru uzanan bir vadinin içerisindedir. Vadinin yamaçları çam ormanları ile kaplıdır. Şaşalağan Boğazı ile Yedigözelerden çıkan kaynaklar yayla içerisindeki kaynaklarla birleşerek bir akarsu oluşturmaktadır. Bu derenin yayla içerisinde büklümler çizerek akmasından ve derenin etrafının çayırlık oluşundan ötürü yaylaya “Eğriçimen” adı verilmiştir.

Eğriçimen yaylası en az beş yüz yıllık bir yayladır. Buz gibi suyu, oksijeni bol havası ve alt yapısının büyük bir bölümünün tamamlanmış olması, buraya çağdaş yayla görünümü kazandırmaktadır. Yaylanın Yedigözeler tepesinde rakım 1800 metre olup, bu tepeden Kelkit Vadisi görülmektedir. 1980’li yılların başından itibaren yaylada turizm fonksiyonu önem kazanmaya başlamış ve Koyulhisar ilçe merkezinin dışında yaşamakla birlikte, 

Koyulhisar ilçe merkezi nüfusuna kayıtlı olan çok sayıda aile yaylada modern konut yaptırarak rekreasyon hareketine katılmıştır. Turizm fonksiyonunun önem kazanmasında öncelikle nostaljik duygular etkili olmuştur.

Daha önce Koyulhisar’da yaşayıp başta İstanbul olmak üzere ilçe dışına göç etmiş aileler, geçmişe duyulan özlemin bir sonucu olarak yaz aylarında yaylaya gelerek yılın 4-5 ayını burada geçirmeyi tercih etmiştir. Konaklama tesisleri, lokanta ve diğer turistik sosyal tesisler yerleşim alanının güneybatısındaki çam ormanı içerisine kurulmuştur. Belediye hizmetlerinin verildiği tesisler ile bakkal, fırın, manav ve kasap gibi ticarethaneler yayla içerisindedir. Yaylanın kuzeybatısında ise turizm mevsimi boyunca futbol ve voleybol gibi çeşitli sportif faaliyetlerin yapıldığı spor tesisleri yer alır.

Sarıçiçek Yaylası

Sarıçiçek yaylası, ilçe merkezinin güneyinde, ilçeye 17 km. uzaklıkta, Boyalı köyü ve Ortaseki köyünün ortak yaylasıdır. Yayla, ismini bünyesinde bulundurduğu çiçeklerden almıştır. Yayla içerisinde renkli balıkların bulunduğu göl ve soğuk su pınarları bulunmaktadır. Çam ormanlarının hakim olduğu bu bölgenin temiz havasının yanında manzarası da çok hoş ve geniştir.

Arpacık Yaylası

İlçe merkezinin kuzeyinde 22 km. uzaklıkta, etrafı çam ormanları ile çevrilidir.

Bol oksijenli tertemiz havasının yanında soğuk sularında tabii olarak alabalık mevcuttur.

Taşpınar, Kadife ve Hacıilyas köylerimizin ortaklaşa kullandığı bu yayla kış turizmine de son derece müsaittir.

Kengercik Yaylası

İlçe merkezinin kuzeydoğusunda 25 km. uzaklıkta bir yayladır. Günümüze kadar özelliklerini kaybetmeyen tek yayladır. Soğuk suların, tüten dumanların mevcut olduğu, Kengercik yaylası, Arpacık yaylasına 3 km. uzaklıkta olup İkizyaka ve Kadife Akbulut Mahallesinin ortaklaşa kullandığı yayladır.

Topalan yaylası, Koşoluk yaylası, Kalınpınar yaylası ve Başyayla ve buna benzer bir çok yayla sıralanabilir.

Mesire Yerleri

Tekke Deresi, Ayran Pınar, Ağyol, Çakıl, Bedreşin Göze, Çığrık Kapı, Yedi Gözeler, Başalan Ayşem Çeşmesi, Başalan Boğaz, Millet Bahçesi, Zapçıoğlu Pınar, Kebap Gözesi, Kengercik Çevresi, Tekke Deresi Soğuk Su, Uzun Çayır, Baldıran, Çatal Çam, Örencük, Osman Fırat Çeşmesi, Yağlı Göze, Koşoluk, Ekincik, Elmalı Dere, Koyun Deresi, Erikliyurt ilçe yaylaları ve köy yaylaları çevresi ilçenin önemli mesire yerleri olarak dikkat çeker.

Bu mesire yerleri içerisinde Tekke deresi dikkat çekicidir. ilçe merkezine 25 km. uzaklıkta , Sisorta yolu üzerinde olan bu derede doğal alabalık mevcut olup, ormanlarla kaplı soğuk içme suları ile piknik yerleri önemli bir cazibe merkezidir.

Tarihi Değerleri

Aşağıkale (Kale-i Zir) : Kalenin bazı duvar kalıntıları durmaktadır. Yalçınkaya üzerine inşa edilen kaleden ırmağa inen merdivenler bulunmakta ve kale bina temel izlerine rastlanmaktadır.

Yukarıkale(Kale-i Bala) : Yukarıkale köyünün doğusunda,sarp yamaçlar üzerindeki kalenin harabelerine rastlanmaktadır. Kaleleri Uzun Hasan yaptırmıştır. Koyulhisar kalesinden Evliya Çelebi de bahsetmektedir. Kale içinde 100 ev,anbar,cephanelik,su sarnıçları,demir kuyusu vardır. Aşağıda bir şehir,camii ve dükkanlar bulunduğundan bahseder.

Hacı Murat Hanı: Tamamı kesme taşlardan yapılmış olup ,Suşehri Niksar yolu üzerinde yaklaşık 20x100 m. ebatındadır. Duvarları ayakta kalmış ,üst örtüsü 1939 depreminde yıkılmıştır.

Hamam Kalıntısı: Aşağıkale Mahallesinin batısında bulunan KALE-İ ZİR de bulunan hamam harabesinin kubbesi çökmüş ve toprak altında kalmıştır.

Anıt Çeşme : İlçe Merkezindedir. Türk ordusunun Koyulhisar halkına şükran borcu olarak “1333 ve 1334 senelerinde Ordulu Ahmet Rıfat Beyin Kaymakamlığı zamanında Koyulhisar kazası erkek ve kadınının nakliyatı askeriyede geçen kıymetli hizmetlerine ordunun şükran ve hatırayı takdiridir. 25 EYLÜL 1334”yıllarında anıt çeşme yapılmıştır. Ecdadımızın biz ve İlçe halkına bıraktığı en büyük miras olarak bu anıtı görüyoruz. Koyulhisar şehitler ve gaziler yurdudur.

Höyükler : Eğriçimen Höyüğü, ilçe merkezine bağlı Eğriçimen yaylasında bulunmaktadır. Elde edilen buluntulardan M. Ö. ki yıllarda iskan gördüğü anlaşılmaktadır. Yeniarslan höyükleri ,aynı adla anılan köyde üç Höyük bulunmaktadır. Sugözü köyüne ait Başyayla ile Dağ Eksi mezrası arasında birde höyük mevcuttur.

KOYULHİSAR İLÇE TARIM VE HAYVANCILIK

Koyulhisar ilçesinin 946 km2 yüzölçümü bulunup 16.960 hektarı ziraat arazisi, 45.473 hektarı orman, 10.677 hektarı çayır ve mera, 10 hektarı da göl ve bataklıktır. Kelkit Vadisi boyunca sebze ve meyvecilik yapılmaktadır. Son zamanlarda ilçe Kaymakamlığının geliştirdiği seracılık, süt inekçiliği, arıcılık projeleri, yapılan teşviklerle önemli boyutlara ulaşmıştır.

Diğer bölgelerde ise kuru ziraat yapılmaktadır. Hububatlardan buğday, arpa ve hayvan yemi bitkisi olarak fiğ ekimi yapılmaktadır. Koyulhisar ilçesi yayla ve meralarıyla hayvancılığa da elverişli bir yapıya sahiptir.

1 Nisan 2003 tarihinde, Gazi Osman Paşa Üniversitesi Öğretim üyesi Prof. Dr. Yaşar AKÇA’ nın katılımı sağlanarak çevre ilçelerden de katılan vatandaşlarla birlikte 400 kadar katılımcıya uygulamalı olarak seminer verilmiş ve ekonomik değeri yüksek olan ceviz yetiştiriciliği konusunda kapsamlı bir çalışma başlatılmıştır.

Bu bağlamda 2003 yılı fidan dikimi çalışmaları kapsamında İlçemiz Jandarma Komutanlığı Yukarıkale köyü Binektaşı Dutluk mevkiinde bulunan 78.348 m2 arazi üzerinde ıslâh çalışmaları yapılarak 1.200 adet ceviz fidanı dikilmiştir. Arazi çit teli ile çevrilerek, damlama yöntemiyle yapılan sulamada kullanılmak üzere 200 tonluk sulama havuzu inşa edilmiştir.

Koyulhisar’da yetiştirilen tarım ürünlerinden ceviz ve domatesin yurt genelinde ayrı bir yere sahiptir.

İlçemizde arıcılık, önemli bir geçim kaynağıdır. İlçede 15.600 arı kovanı mevcut olup, yaklaşık 750 ton bal üretilmektedir. Evliya ÇELEBİ Seyahatnamesinde Koyulhisar’ın balının önemini özellikle vurgulamıştır.

KOYULHİSAR İLÇE ULAŞIM

Koyulhisar İç Anadolu Bölgesi nin kuzeydoğusunda, batıdan doğuya doğru uzanan Kelkit Vadisi üzerinde Iğdır Dağı eteklerinde kurulu Sivas iline bağlı bir ilçedir. D-100 Karayolu ilçe merkezinden geçer.

Çevre İl, Büyükşehir ve İlçelere Olan Karayolu Uzaklığı :

Koyulhisar –SİVAS 180 km.

Koyulhisar –Hafik 155 km.

Koyulhisar –Zara 120 km.

Koyulhisar –Suşehri 40 km.

Koyulhisar –Şebinkarahisar 68 km.

Koyulhisar –Reşadiye 50 km.

Koyulhisar –TOKAT 140 km.

Koyulhisar –Mesudiye 40 km.

Koyulhisar –ORDU 145 km.

Koyulhisar –ERZİNCAN 140 km.

Koyulhisar –ERZURUM 339 km.

Koyulhisar –SAMSUN 290 km.

Koyulhisar –ANKARA 500 km.

Koyulhisar - İSTANBUL 850 km.

KOYULHİSAR İLÇE İPEK HALI

Koyulhisar Ortakent Bölgesinde İpek halıcılığın başlaması bundan otuz yıl öncesine dayanır. O yıllarda Ballıca Köyü İlkokulunda görevli ; Niksar Başciftlikli Aslan OĞUZ isimli Öğretmen’in eşi yün halı dokumaktadır. Aslan Öğretmen hem eşine yardımcı olsunlar hem de öğrensinler diye birkaç kişiden çocuklarını boş zamanlarında göndermelerini ister. Bu isteğe ancak bir-iki çocuğun ailesi razı olur. Aslan Öğretmen, eşinden halı dokumasını öğrenen çocuklara tezgah ve malzeme temininde yardımcı olur.

Ekonomik bakımdan çok zayıf olan köyde halıcılık iki üç yıl içinde yayılır. Beş altı yıl yün halı dokunur. Daha sonraki yıllarda dokunan halıların ticaretini yapan kişiler İpek Halının daha karlı bir iş olduğunu öğrenirler. Köyde yün halıcılık ipek halıcılığa dönüşür.

Kısa zamanda Ortakent Bölgesindeki köylere, hatta Suşehri’nin Ortakent’e yakın köylerine yayılan ipek halıcılık vatandaşlar için geçim kaynağı haline gelmiştir.

Ortakent Bölgesi ve çevresinde dokunan ipek halıda genellikle çeşni bülbül diye tabir edilen desenler kullanılır. Dokunan halılar Hereke Halısı ismi altında dokunur ve pazarlanır.

Her köyde köylüye ipek ve diğer malzemeleri temin eden ve bu işin ticaretini yapan en az iki üç kişi mevcuttur.

İpek halıcılık sayesinde bölge insanı eknomik olarak kazanımlar elde etmiştir. Ancak son yıllarda İpek halıcılık piyasasındaki durgunluk bazı köylerde halıcılığın azalmasına sebep olmuştur.

Günümüzde İpek Halıcılığın en fazla yapıldığı köyler; Ballıca ve Aksu köyleridir. Şu anda alınan bilgilere göre Ballıca Köyünde elli (50) tezgah, Aksu Köyünde yüz (100) tezgahta faal olarak dokuma yapılmaktadır. Bu da her tezgahta ikişer kişiden üçyüz (300) kişi halı dokuyor demektir.

KOYULHİSAR İLÇE CEVİZ

İNSAN HAYATTA NE İSTER Kİ;

SAĞLIKLI BİR KALP,

SAĞLAM DAMARLAR,

GÜZEL BİR CİLT,

ASIRLIK HAFIZA,

RECETENİZ

MUCİZE YEMİŞ

KOYULHİSAR CEVİZİ

KOYULHİSAR İLÇE DOMATES

TADINA DOYUM OLMAZ,

DAMAKLARDA İZ BIRAKAN VAZGEÇİLMEZ TAT

KOYULHİSAR DOMATESİ