Pages

4.12.2012

Şarkışla İlçesi 4

ŞARKIŞLA’NIN İKLİM TİPİ

Şarkışla’nın iklim tipini ortaya koymak amacıyla birçok bilim adamının iklim sınıflandırılmasından faydalanılmıştır. Bu sınıflamalara göre:

Şarkışla’nın iklimi, Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarının kurak, Haziran ve Ekim aylarının yarı kurak, Nisan, Mayıs, Kasım aylarının yarı nemli ve Aralık – Mart arasındaki dört ay da çok nemli olarak belirmektedir. Thorntwaite’e göre, Şarkışla’nın iklim tipi C1 B’1 sb’ 3 harfleri ile ifade edilen kurak ve az nemli, birinci dereceden mezotermal, kış mevsiminde su fazlası olan ve denizel şartlara yakın iklim tipine girer.

Şarkışla, De Martonne iklim tasnifine göre, kışlar soğuk olmak üzere her mevsimi yağışlı Kontinental Orta Kuşak İklim tipine (Polonya İklimi) girmektedir.

ERİNÇ (1965) tarafından gerçekleştirilen yağış tesirlilik indisine göre, Şarkışla 26,9 indis değerine sahip olup, bu değer ile yarı nemli iklim tipine girer.

Sonuç olarak Şarkışla’nın, Köppen, De Martonne, Thorntwaite ve Erinç formüllerine göre; yarı nemli bir iklim tipine sahip olduğu, yağışın her mevsim olması sebebiyle kuraklık sorununun kendini fazla hissettirmediği anlaşılmaktadır. Bununla birlikte, tarımsal faaliyetlerin yoğunluk kazandığı Haziran – Ekim arasındaki beş aylık sürede artan kuraklığın sulamayı gerekli kıldığı, suyun kolaylıkla temin edildiği yerlerde sulamalı tarım, diğer kesimlerde ise kuru tarımın uygulandığı gözlenmektedir.



AKARSULAR VE GÖLLER

İlçenin en önemli akarsuyu Kızılırmak’tır. Sivas il sınırından ilçeye giren Kızılırmak, Şama dağları eteğinden akarak Gemerek sınırına girer. Kızılırmak’a Şarkışla da Kaldırak Çayı ve Acısu karışır. Kaldırak Çayı, Şarkışla’nın kuzey batısındaki Akçakışla sınırları içerisinden akar. Akdağlardan iki kol halinde doğan Kaldırak Çayı Alaman Çermiği önünde birleşir, Bozkurt Köyü yakınlarındaki Kızılırmak’a akar. Acı Su ise, yine iki kol halindedir. İlk kol Şarkışla’nın güneybatındaki Çaldağı eteklerinden doğan Kanak Deresi’dir. Şarkışla içerisinden Kızılırmak’a akar. İkinci kol ise, batı tarafında Ahmetli, Harun ve Gücük bölgesindeki Çaylak Deresi olup, Ortatopaç yakınlarında Acı Su adını alır ve Kızılırmak’a dökülür.



1986 yılında DSİ tarafından Kanak ve Çaylak dereleri üzerine Yapıaltın Barajı yapılmış olup, bu yapay gölden; 2600 hektar alan sulanabilmektedir. Baraj, 14,6 milyon ton su toplama kapasitesine sahiptir. Yine DSİ tarafından Maksutlu Köyü’nde 1986 yılında yapılan yapay göl Maksutlu Barajından da 400 hektar alan sulanmaktadır.



Şarkışla’da bulunan kaynakların çoğu C2 S1 sulama suyu grubundadır. Bu sular, her türlü sulamaya uygun özelliktedir. Kaynak suları genellikle bol jips çözülmüş, yüksek sülfatlı sulardır. Yüksek oranda sülfat içeren bu jipsli sular, acı olmaları ve insan sağlığı için tehlikeli olmaları nedeniyle içme suyu olarak kullanılmamaktadır. Jips çözeltili sular, tarım alanlarının sulanmasında yararlanılmaktadır.


Şarkışla’nın önemli akarsularından olan Acısuyun, jips çözülmesi sonucunda acı bir tadı vardır. İçme suyu olarak kullanılamazken, geçtiği alanlardaki tarım alanlarının sulanmasında değerlendirilmektedir. Yeraltı suyunun, doğal yollarla yeryüzüne çıkması ile oluşan sulara rastlanılmakla birlikte sayıca fazla değildir. Şarkışla’ya 25 km uzaklıkta bulunan Ortaköy Bucak’ında sıcak su kaynağı bulunmaktadır. Kükürt içeren kaynaktan (ılıca); romatizmal hastalıkların tedavisinde yararlanılmaktadır.

Şarkışla’nın diğer önemli akarsuyunu, kuzeybatı-güneydoğu ve doğu-batı yönünde sahayı kat eden Kanak Çayı oluşturmaktadır. Kanak Çayı’nın yan kollarıyla birlikte akaçlama alanı, yaklaşık 450 km2 kadardır. Kanak Çayı kadar büyük olmamakla birlikte, sahanın diğer önemli bir akarsuyu ise Acısu’dur. Acısu, sahayı doğu-batı istikametinde kat ederek Kanak Çayı ile ovada birleşmektedir. Sahada Körkuyu, Çıtrık, Kötüöküzce, Körpınar, Cehrilik, Üzerlik, Tuzlupınar, Kösürelik, Hamis, Yuvazözü, Küçük ve Büyük Nohut Çukuru diğer akarsuları oluşturmakla birlikte, boyları kısa ve cılız akarsulardır.

Acısu, Kötüöküzce, Yuvazözü, Körkuyu ve Tuzlupınar diğer derelere göre, yüksek debili akarsulardır.

Akarsular; kar, yağmur ve kaynak sularından beslenmektedir. Bu akarsuların debileri ilkbahar mevsiminde artmakta, buna karşılık yaz mevsiminde ise azalmaktadır. Debisi az olan akarsular, fazla buharlaşma ve yağış yetersizliği nedenleriyle yaz mevsiminde kurumaktadırlar.

Aylar

Oc

Şub

Mar

Nis

May

Haz

Tem


Eyl

Ek

Kas

Arl

Yıllık

Ortalama Akım m3 /sn

0,41

0,63

2,29

2,40

1,78

0,73

0,20

0,14

0,11

0,15

0,30

0,41

0,79

Ortalama Yağış(mm)

46,4

42,1

39,1

46,5

61,0

40,9

8,7

6,6

13,5

31,5

34,8

43,5

414,4

Enerji ve Tabii Enerji Bakanlığı, DSİ Genel Müdürlüğü Akım ve Gözlem Yıllıkları ve D.M.İ.G.M. verilerinden.

Şarkışla Ovası’nın suları, Kanak Çayı’nın ve Acısu tarafından toplanarak ile Topaç Boğazı üzerinden kuzeybatıda Kızılırmak’a boşalır. Kanak Çayı ve Acısu yıl boyunca akışlarına devam etmektedirler. Fakat yaz mevsimi ve sonbahar mevsiminde su miktarı çok azalmakta; bazı yıllar tamamen kurumaktadır. Bu akarsulardan yaklaşık 67 km. uzunlukta olan Kanak Çayı’nın uzun süreli ortalama debisi 0,79 m3 /sn olarak tespit edilmiştir.

Kanak ve Kızılırmak sahanın önemli bir akarsuyu olmasına karşılık; beslenme alanı sınırlı olduğu gibi, karasala yakın iklim şartlarından dolayı, beslenme kaynaklarında da bir düzensizlik görülmektedir. Akım miktarı yağış ve kar erimelerine bağlı olarak artarken, fazla buharlaşma nedeniyle yaz sonlarına doğru kuruma derecesine gelmektedir.



Kanak Çayının Akım Yağış İlişkisi

Akarsuyun akım miktarları, aylara göre oldukça farklı bir şekilde dağılmıştır. İlkbahar mevsimine karşılık gelen bir taşkın döneminin olduğu, buna karşılık Haziran- Şubat ayları arasında yaklaşık dokuz ay devam eden çekik dönemin bulunduğu anlaşılır. Kış aylarında yağışların çoğunlukla kar şeklinde düşmesi, don olayının fazlaca görülmesi, akım değerlerinin düşmesine yol açmaktadır. Mart ayından itibaren sıcaklık artışıyla birlikte kar erimeleri de başlamakta, yağışların da yağmur şeklinde düşmesi ile akım miktarları hızla artmaktadır. Mart, Nisan ve Mayıs ayları arasındaki dönem, akım değerlerinin en yüksek olduğu aralıktır.

Kanak Çayı’nın akım değerleri de göz önüne alınırsa; ilkbahar maksimumuna sahip, buna karşılık; yaz, sonbahar az da olsa kış minimumlarıyla yağmurlu – karlı rejime sahip olduğu görülmektedir.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

Sayfamızı Beğenmenizle
Mutluluk Duyarız