ŞARKIŞLA OVASI
Çöküntü
ve jips erimeleri sonucu oluşmuş olan Şarkışla depresyonu, batısındaki
Palas ve Gemerek, doğusundaki Hanlı ve Kayadibi ovaları arasında kalan
bir havzadır. Şarkışla da, bu depresyon içerisinde yer alır. 65 km2 alan
kaplayan ova, doğu-batı istikametinde uzanmaktadır.
Şarkışla
Ovasını(Gedik Ovası) çevreleyen kısımlarda çok sayıda fay hattı tespit
edilmiştir. Bunlardan birincisi; ovanın doğusunda kuzeydoğu-güneybatı
yönünde, Maksutlu Köyü kuzeyinden başlayıp Döllük Köyü güneyine kadar
uzanır. Hemen güneyinde, bu fayı kesen ve kuzey-güney doğrultusunda
uzanan bir fay hattı daha mevcuttur.
Üçüncü
bir fay hattı ise, ilçe merkezinin güneyinden başlayıp, batıda
Gürçayır’a doğru kuzeydoğu-güneybatı istikametinde ovayı kat eden ve
Kanak Çayı Vadisini dikine kesen faydır.
Çatalyol
ve Elmalı köylerini güneydoğu-kuzeybatı istikametinde kat eden fay;
ovanın oluşumunda büyük rol oynamıştır. Şarkışla Ovası’nın batıdan
doğuya doğru daralması ve bu alanda eğim kırıklığı nedeniyle birikinti
konilerinin oluşması, bu fayın sonucudur.
Şarkışla
İlçesi’nin içerisine yerleştiği ova; doğu, kuzey, güney, kuzeybatı ve
kuzeydoğu yönlerinde fay hatları ile kuşatılmıştır. Sözü edilen bu
faylar, neotektonik dönemde meydana gelen tektonik faaliyetlerin bir
sonucudur.
Bu
faylar, Şarkışla da küçük ölçekli depremlerin olmasına neden olmuşsa
da; yüksek dereceli ve hasar veren bir deprem günümüze kadar
yaşanmamıştır.
Ortalama
1200 m yükseklikte olan Şarkışla Ovası, doğu-batı istikametinde
yaklaşık 20 km, kuzey-güney istikametinde ise 10 km genişliğindedir.
Ovanın ortası düz iken, kenarlara doğru etek düzlükleri nedeniyle eğim
artar. Eğim, ovada 1° ve daha az bir değere sahipken; ovanın kenar
kesimlerinde eğim, yaklaşık 1–5° kadardır.
Şarkışla
Ovası’nın bir çöküntü alanı olduğu belirlenmiştir. Ovanın çevresindeki
yüksek kısımlarında görülen bazı formasyonlar, Şarkışla Ovası çevresinde
yaklaşık 150 m daha aşağı seviyelerde görülmektedir. Bu durum; Şarkışla
Ovası’nın, büyük ölçüde tektonik faaliyetler ile meydana gelen çökme
sonucunda oluştuğunu kanıtlamakla birlikte, ovanın kuzeybatısında
Sağır-Dikili arasındaki düzlüğün oluşmasında jips erimeleri de etkili
olmuştur. Bu nedenle ovanın oluşumunda çökme ve jips erimelerinin
birlikte etkili olduğu söylenebilir.
İKLİM
Şarkışla
ve çevresinin iklimini; konum, bakı, radyasyon özellikleri, yükselti,
bitki örtüsü ve hava kütleleri gibi birçok coğrafî faktör
etkilemektedir. Şarkışla Meteoroloji İstasyonu, deniz seviyesinden 1180 m
yükseklikte yer almakta olup, 1939 yılında kurulmuştur. Sahada görülen
iklimin ortaya çıkmasında, jeomorfolojik özelliklerin, bölgede görülen
hava kütlelerinin önemli rolü bulunmaktadır. Yörenin yüksek alanlarıyla,
ova arasındaki yükselti farkının fazla olması, her iki konumda iklim
elemanlarının farklı değerlerde belirmesine yol açmıştır.
a) Sıcaklık
Şarkışla
Meteoroloji İstasyonu’nun 41 yıllık (1964 -2005) sıcaklık rasatlarına
göre, yıllık ortalama sıcaklığı 9,0 °C’ dır. Ancak, 1180 m yükseltide
yer alan istasyondan, ovanın etrafını sınırlandıran yüksek kesimlere
doğru gidildikçe sıcaklığın azaldığı ortaya çıkar. İstasyondan alınan
verilere göre, en sıcak aylar Temmuz ve Ağustos olarak tespit
edilmiştir. Temmuz ve Ağustos aylarına ait sıcaklık ortalaması, 19,8
°C’dir. En soğuk ay ortalaması ise; - 3,9 °C ile Ocak’ta görülmektedir.
En yüksek ortalama sıcaklık, Temmuz ve Ağustos aylarında görülürken; en
soğuk ay ortalama sıcaklığı Ocak’tadır. Temmuz – Ocak ayları arasındaki
sıcaklık farkı ise 23,7 °C kadardır.
Şarkışla,
etrafı dağlık alanlar tarafından çevrelenmiş bir çöküntü depresyonu
içerisinde kalması nedeniyle; sıcaklığın fazla olduğu, ağır ve soğuk
havanın ise çöktüğü bir saha özelliğini taşır. Ortalama sıcaklığı,
kuzeyinde yer alan Sivas’tan ( 8,6 °C ) daha fazla, buna karşılık, daha
güneyinde yer alan Gemerek’ten (9,3 °C) daha düşük bir değer
göstermektedir.
Mevsimlere
göre ortalama sıcaklıklar incelenirse; ilkbahar mevsiminde 8,4 °C, yaz
mevsiminde 18,8 °C, sonbahar mevsiminde 10,8 °C kış mevsiminde de; – 2,2
°C, değerlerine sahiptirler. Rasat süresi içinde en yüksek sıcaklık
20.08.1969 tarihinde 37,5 °C olarak ölçülmüştür.
b) Basınç ve Rüzgârlar
Şarkışla’da
ortalama basınç, kuzeyinde yer alan Sivas’ın basıncına göre (870,7 mb)
düşük değer gösterirken; daha güneyde bulunan Gemerek’ten de (884,1 mb)
düşük bir değere sahiptir. Şarkışla Meteoroloji İstasyonu’nun 38 yıllık
(1964-2002) rasat sonuçlarına göre; yıllık ortalama yerel aktüel basınç,
883,9 mb.dır. Ortalama basıncın aylara göre dağılımı incelendiğinde,
hemen hemen bütün aylarda basınç değerinde önemli sayılabilecek
değişmelerin olmadığı görülmektedir. Ortalama basıncın en yüksek olduğu
Kasım ayı (887,3 mb) ile en düşük basıncın olduğu Şubat ayı (881,0 mb)
arasında
sadece 6,3 mb. lık bir basınç farkı bulunmaktadır. Bununla birlikte,
Eylül – Ocak ayları arasındaki dönemde basınç değerleri, yıllık basınç
ortalamasının üstünde seyretmektedir. Kış mevsiminde, İç Anadolu Platosu
üzerinde yüksek bir basınç sahası oluşması, basıncın yükselmesinde
etkili olmaktadır.
Bütün
bunlar dikkate alındığında bile, 45 ° enleminde ve deniz seviyesinde
1013,3 mb. (760 mm) olarak kabul edilen normal hava basıncına göre;
Şarkışla’da basınç değeri, normal basıncın altında bir değer
göstermektedir.
Şarkışla’ya
doğru, çeşitli yönlerden esen rüzgârların, 32 yıllık ortalamalarına
göre toplam esme sayısı, 10051’dir. En fazla frekansa sahip olan yön ise
kuzeydoğu olup, yıllık esme sayısı 2479’a ve % 24,8’lik bir orana
ulaşmaktadır.
Rüzgâr
istikametini belirleyen faktör ise, sahanın topografik özelliğidir.
Etrafı nispeten yüksek tepelerle çevrili Şarkışla Ovası’nın, kuzeydoğu
ve kuzeybatı yönlerinden alçalmış alanlar bulunması rüzgâr istikametinde
etkili olmaktadır.
Şarkışla’da
32 yıllık rüzgâr rasatlarına göre, yıllık ortalama rüzgâr hızı 2,4
m/sec. olup, aylara göre gösterdiği hızda pek bir farklılık
bulunmamaktadır. Ortalama rüzgâr hızı, yıl içinde 2,1 m/sec. (Aralık,
Ocak) ila 2,6 m/sec. (Temmuz, Ağustos) arasında değişmektedir. Rüzgârın
en hızlı estiği yön güneybatıdır.
c) Nem ve Bulutluluk
Yapılan
rasatlara göre, yılın 109,5 (% 29,9) günü hava açık geçmekte ve en
yüksek değere 19,2 gün ile Ağustos ayında ulaşılmaktadır. En düşük değer
ise, 3,8 gün ile Şubat ayına aittir. Şarkışla’da sisli gün sayısı; uzun
yıllık ( 1941–2005 ) rasat dönemi boyunca, 15,2 gün olarak tespit
edilmiştir.
d) Yağışlar
Uzunca
bir dönemin (1941–2005) yağış rasatlarına göre, Şarkışla’nın yıllık
ortalama yağış miktarı 414,4 mm olarak tespit edilmiştir. 1180 m ve daha
alçak rakıma sahip Şarkışla İlçesi’ndeki yağış miktarı ile çevresinde
yer alan yüksek sahaların yağış değerleri arasında farklılıklar
bulunmaktadır. Çevresindeki dağlık alanlarda ortalama yağış miktarı
645mm’ ye kadar yükselmektedir. Şarkışla’da, coğrafî konumun sağladığı
şartlardan kaynaklanan yağış miktarı görülür. Yağışın yıl içindeki
değişmelerini, hava kütlelerinin hareketleri ve cephe sistemleri
düzenlemektedir. Kutbî ve tropikal hava kütlelerinin geçiş mevsimlerinde
oluşturdukları cepheye bağlı olarak, yağış miktarları artan yerleşmede,
yağışın yıl içindeki miktarı da farklılık arz eder.
Yıl
geneline yayılmış olan yağışlarda, aylık minimumlara Temmuz, Ağustos ve
Eylül aylarında rastlanır. Eylül ayından itibaren artmaya başlayan
yağış miktarı, kış aylarında da yüksek bir değere sahiptir.
Aylar Ocak Şub Mart Nis May Haz Tem Ağ Ey Ek Kas Ara Yıllık
Yağış (mm) 46,4 42,1 39,1 46,5 61,0 40,9 8,7 6,6 13,5 31,3 34,8 43,5 414,4
Şarkışla’da Aylık Ortalama Yağış Miktarının Yıl İçindeki Dağılımı.
Şarkışla’da
yağışın aylara göre dağılımı incelendiğinde; Eylül ayından itibaren
artan yağışların, sonbahar-kış devresini kapladıktan sonra Mayıs ayında
maksimum değerine (61,0 mm) ulaştığı görülür. Yağış fazlalığı bakımından
bu ayı, Nisan ve Ocak ayları takip eder. Bu aydan sonra azalmaya
başlayan yağış miktarında en düşük değere, kuraklığın belirgin olarak
görüldüğü Ağustosta ( 6,6 mm ) rastlanır.
En
fazla yağış, ilkbahar mevsiminde % 35,4’ü (146,6 mm) düşmektedir. En az
yağışlı mevsim ise, yağışın % 13,6’sını (56,2 mm) toplayan yaz
mevsimidir. Yaz mevsimindeki yağışlar daha çok konveksiyonel yağış
özelliğindedir.
Şarkışla,
İç Anadolu Bölgesi’nin kuzeydoğu kesiminde Doğu Anadolu’ya yakın bir
konumda bulunur. Bu durum Şarkışla ve çevresinin yağış miktarının da
belirleyicisi olmaktadır. Deniz etkisini engelleyen sahanın çevresindeki
yüksek kısımlar, artan karasallığın etkisiyle; etrafındaki yağış
rejimlerinin özellikleri değişerek, buraya özgü bir geçiş tipi ortaya
çıkar. Yıllık yağışın % 54,6’lık kısmının, Şarkışla’ya batıdan sokulan
hava akımlarının etkili olduğu ilkbahar ve sonbahar aylarına rastladığı
görülür. Yağış değerleri ve yağışın aylara göre dağılımı göz önüne
alındığında Şarkışla, İç Anadolu Karasal Geçiş Tipi yağış rejimine
sahiptir.
Şarkışla’da
kar yağışlı günlerin sayısı yüksek bir oran göstermekte olup, yılda
ortalama 22,1 gün kar yağışlı geçmektedir. Ortalama kar ile örtülü gün
sayısı, 1941–2005 yılları arasındaki devrede, 48,5 gün kadar tespit
edilmiştir.
Uzun
yıllık rasatlara göre, en yüksek kar örtüsü kalınlığı 1964 tarihinde 66
cm’ye ulaşmıştır. En düşük kar örtüsü kalınlığı 2 cm olarak tespit
edilmiştir. Kar yağışları, zaman zaman ilçede ulaşımını olumsuz yönde
etkilemektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder