Şarkışla İlçesi 2

ATATÜRK’ÜN ŞARKIŞLAYI ZİYARETİ

Cumhuriyetimizin kurucusu Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk, Sivas’a giderken Şarkışla’yı ziyaret etmiştir. Halk tarafından anlatılanlara göre; Şarkışla’da Atatürk’ün, eğitime verdiği önemi gösteren bir de hatırası vardır:

Atatürk, Sivas’a gitmek üzere Ankara’dan yola çıkar. Sivas’a gelmeden önce Şarkışla’yı ziyaret etmek; yeni Türk Alfabesine verilmesi gereken önemi göstermek ister.

Şarkışla’ya geldiğinde, ilçede en fazla sözü geçen, aynı zamanda hoca ve Şarkışlalılarca da hatırı sayılır kişi Kalkan Hoca’yı yanına çağırtır. Kendisine yeni alfabeyi bilip bilmediğini sorar. O da bilmediğini söyler. Bunun üzerine bir kara tahta getirtir, eline tebeşiri alır ve yeni alfabeyi gösterir. Daha sonra da yanındaki Kalkan Hoca’ya dönerek; en kısa zamanda yeni Türk alfabesini öğrenmesini ve öğrencilerine de öğretmesini emreder.

ŞARKIŞLA İLÇE COĞRAFYA

Şarkışla İlçesi 36°-37° doğu boylamları(36° 25’E) ile 39°-40° (39° 21’N) kuzey enlemleri arasında kalmakta olup, 1902 km2 ilçe alanına ve 9472 hektar ilçe merkezi alanına sahiptir. İlçe alanı ile Sivas ili ilçeleri arasında alan bakımından 7. büyüklükte olan bir ilçedir.

Şarkışla İlçesi, İç Anadolu Bölgesi’nin ortalama yükseltisi en fazla ve engebesi en kuvvetli bölümü olan Yukarı Kızılırmak Bölümü sınırları içerisinde, Sivas ilinin güneybatısında yer almaktadır. İdarî bakımdan Sivas’a bağlı olan Şarkışla’nın, il merkezine olan uzaklığı 81km kadardır. Yüzölçümü 2250 km2 olup, denizden yüksekliği 1180 metredir.

Şarkışla doğusunda Sivas ve Altınyayla, batısında Gemerek, güneyinde Kayseri ve kuzeyinde de Yozgat ve Yıldızeli ilçesi ile sınırlandırılmıştır. Bir depresyon(çökmüş alan) içinde kurulmuş şehrin kuzeyinde, Tecer ve Şama dağları ile güneyinde Hınzır Dağı uzanmaktadır.

İLÇENİN COĞRAFYASI

JEOLOJİK YAPI

Şarkışla arazisi, farklı jeolojik dönemlerde oluşmuştur. Orta Anadolu Tersiyer havzalarından birisi olan Sivas Havzası, kuzeyde Pontid ve Anatolitler arasında yer alan Neotetis’in kuzey kolunun önceki izlerini taşıyan Erzincan Sütur Zonu içerisinde, güneyde Toridler adı verilen tektonik birliğin güney ucu ile sınırlandırılmıştır.

Sivas İli’nin 81 km güneybatısında bulunan Şarkışla ve çevresinde Paleozoik yaşlı(Birinci zaman) metamorfik kayaçlar sahanın temelini oluşturur. Bu temel üzerine ise Tersiyer(Üçüncü zaman) yaşlı birimler çökelmiş olup, Alpin orojenezinden etkilenerek kıvrımlı bir yapı kazanmıştır.

Üçüncü jeolojik dönemden itibaren (Tersiyer: Paleosen-Eosen) görülmeye başlayan tektonik hareketler, sahanın günümüzdeki jeolojik ve jeomorfolojik özelliklerini kazanmasında etkili olmuştur. Sahanın, Tersiyerden bu yana meydana gelen tektonik faaliyetlerle şekillendiği ve bu şekillenme ile Kuvaterner arazisinden(Dördüncü zaman) meydana geldiği belirlenmiştir. Kuvaternerdeki faylaşmalara bağlı olarak çökmüş ve kaptür neticesinde de dış drenaja (Kızılırmak’a) bağlanmıştır. Oluşumda jips erimelerinin de etkisi olmuştur. İlçe merkezinin kuzey, güney ve doğusunda fay hatları (kırıklıklar) mevcut olmakla birlikte faal değillerdir.

Şarkışla ve yakın çevresinin arazileri ise, eskiden yeniye doğru şöyle sıralanmaktadır: Paleosen-Eosen fliş serisi, Oligo-Miyosen serisi, Miyo-Pliyosen ile ifade edilen Tersiyer arazisi ve Kuvaterner yaşlı serilerden ibarettir.

YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ

Şarkışla’nın ortalama yükseltisi 1250 m’den fazladır. Dağlık ve tepelik alanlar ile ovadan oluşmaktadır. İlçenin kuzey ve güney kenarları iki dağ sırası ile çevrilidir. Kuzeyde, Torosların il sınırlarına uzanan uçları olan İncebel Dağlarının uzantıları yer alır. Şarkışla’dan Şama Dağları ve Güngörmez Dağları olarak Sivas il merkezine doğru uzanırlar. Güney eteklerinde ise Altınyayla sınırlarına doğru uzanan Kara Tonus Dağları devam eder. her iki dağ sırasının arası; Şarkışla düzlüğü(Gedik Ovası) olarak adlandırılır ve tarıma elverişlidir.

İlçe’nin kuzeybatısında yer alan Bacakbelen Dağı, tektonik hareketlerle yükselerek oluşmuş bir kütledir.

Şarkışla ilçe merkezinin orta kesiminde Kale (1307 m) ve Topakkale (1300 m) tepeleri yer alır. Killi, kumlu ve jipsli malzemenin, tektonizma geçirerek sertleşmiş ve Kale ve Topakkale denilen tepelerin günümüze kadar gelmesini sağlamıştır.

Şarkışla Ovası’ndan toplanan sular, Topaç Boğazı vasıtası ile Kızılırmak’a ulaştırılır. Kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda uzanan, taban genişliği 50–70 m, derinliği 200–250 m civarında olan bu boğaz, eski bir vadi özelliğindedir.

Bölgede bazı alanlarda jips karstı gelişmiştir. Jipse ait erime şekilleri, sahada az eğimli yüzeyler üzerinde gelişmiştir. En tipik görüldüğü yer; Şarkışla’nın kuzeybatısında Poyrazlı (1666 m) Tepe ve Puryalak mevkiidir. Ayrıca Elmalı Köyü kuzeyinde ve Dikili Köyü doğusunda jips karstı gelişmiştir. Bölgedeki büyük ölçüdeki jips erimeleri, dördüncü zamanda yağışlı iklim dönemlerinde gerçekleşmiştir. Dikili-Sağır arasında yer alan; Tuzlupınar mevki jips erimeleriyle oluşmuş az eğimli bir düzlüktür.